Bilgisayarlı tomografide kanser riski

Gereksiz yere yaptırmayın!

Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü’ne göre bilgisayarlı tomografiden yayılan radyasyon kanser riskini artırıyor. ABD’de 2007’de yapılan tomografilerden 15 bin kişinin ölebileceği ileri sürüldü.

Amerikalı araştırmacılar, ABD’de 2007 yılında yapılan bilgisayarlı tomografi (CT) taramalarından yayılan radyasyonun, 20 bin kanser vakasına ve yaklaşık 15 bin ölüme neden olabileceğini bildirdi.

Başyazısında, Ulusal Kanser Enstitüsü’nün bir araştırmasına değilen saygın tıp dergilerinden “Archives of Internal Medicine”, bilgisayarlı tomografi cihazlarıyla yapılan tanı koyma amaçlı testler sırasında yayılan aşırı radyasyondan binlerce kişinin kanser olabileceğini öne sürdü. Milliyet Gazetesi’nin haberine göre uzmanların doktorlara “gereksiz yere bilgisayarlı tomografi yapmayın” çağrısını da vurgulayan dergi şu noktalara dikkat çekti:

Röntgenin 100 katı

* CT, yani bilgisayarlı tomografi cihazlarından yayılan aşırı radyasyon, kanser riskini artırıyor.
* CT taraması, hastayı keşif amaçlı tıbbi operasyon seçeneğinden kurtararak doktorlara vücudun içini görme imkânı tanıyor. Ancak bu cihazlar, geleneksel röntgen cihazlarından daha fazla radyasyon yayıyor. Verilere göre, bir göğüs CT taramasına giren hasta, göğüs röntgeninin yaydığı radyasyonun 100 katı bir doza maruz kalıyor.
* ABD’de 1980 yılında yalnızca 3 milyon kişinin geçtiği CT taraması, 2007’de 70 milyon kez uygulanmış.
* Ulusal Kanser Enstitüsü’nün geliştirdiği bir formül, 2007’de yapılan CT taramalarının 29 bin kanser vakasına ve 15 bin ölüme yol açabileceğini gösteriyor.
* Kanser vakalarının üçte birinin, CT taramasından geçtiği sırada 35 ila 54 yaş arası olan kişilerde oluşması bekleniyor. Kansere yakalanacağı öngörülen kişilerin üçte ikisinin kadınlardan oluşacağı tahmin edilirken, meme kanserinde de 2 bin vakalık bir artış kaydedileceği tahmin ediliyor.

Gereksiz yere yapmayın!

Başyazıyı hazırlayan “Archives of Internal Medicine” editörü Dr. Rita Redberg, “CT tarama cihazlarından düşündüğümüzden fazla radyasyon yayıldığını ve kayda değer oranda da kanser vakası görüldüğünü öğrendik.

Her yıl milyonlarca CT taraması yapıyoruz ve bu rakamlar giderek artıyor” diye konuştu. “Doktorların CT taraması konusundaki şevki ve bu taramayı sıkça yapmasının hastalarını riske soktuğunu” söyleyen Dr. Redberg, “Bazı taramalar kesinlikle önemli ve hayat kurtarıcıyken, bazılarına hiç gerek yok” dedi.

Görüntüleme yöntemleri ve etkileri nelerdir?
* Ultrason: Ses dalgalarıyla çalışıyor ve bu nedenle tamamen zararsız.
* Bilgisayarlı tomografi: X ışını yani radyasyon kullanılıyor. Bu nedenle potansiyel zararı var.
* Manyetik Rezonans (MR): Dokulardaki hidrojen protonlarının, manyetik ortamda dışarıdan bir elektromanyetik dalgayla (zararlı olmayan) uyarıldıktan sonraki davranışlarını görüntülüyor. Bugüne kadar olumsuz bir etkisi gösterilmemiş.
* Nükleer tıp: Vücuda dışarıdan radyoaktif bir madde veriliyor ve vücuttaki dağılımı araştırılıyor. Özellikle tanı amaçlı tiroid, böbrek ve kemik hastalıklarında (kemikte metastaz aramak için) kullanılıyor.
* Pozitron Emisyon Tomografi (PET): Kanser tanısında ve evrelemesinde çok yaygın kullanılıyor.
* Röntgen: İnsan vücudunu iki boyuta indirip inceliyor. Röntgen de hastayı radyasyona maruz bırakır. Tek bir inceleme için doz düşük kalırken, tetkik tekrarlandıkça risk artıyor.

Fazlası zararlı ama gerekli olduğunda hayat kurtarıyor
ABD Ulusal Kanser Enstitsü’nün çalışmasına göre tomografilerin yaydığı radyasyonun kanser riskini artırdığı bilgisine karşı uzmanlar, “gerekli durumlarda mutlaka çekim yapılmalı”diyor. Uzmanlara göre, fazla ve sık tomografi çekimlerinde maruz kalınan radyasyon kanser nedeni olabiliyor ama tomografi cihazı aynı zamanda hayat kurtaran çok önemli bir araç.

Prof. Dr. Şuayip Yalçın (Hacettepe Tıp Fakültesi Onkoloji Hastanesi Başhekimi ve Tıbbi Onkoloji Derneği Başkan Yardımcısı): “Biz zaten ‘iyonize radyasyon’ dediğimiz durumun kansere yol açabileceğini biliyoruz. Bunlarla ilgili birtakım kriterler var. Vücudun alabileceği maksimum dozlar belirlenmiştir. Bazen tıbbi olarak gerekli durumlarda bunlar aşılabiliyor ama genellikle buna dikkat ediliyor. Önemli olan bilinçsizce veya çok sayıda yapılan çekimlerdir. Hasta için gerekli olmadıkça çekilmemeli. Hasta da doktor istemi olmadan bu görüntüleme yöntemlerine başvurmamalı.”

Prof. Dr. İzzet Rozanes (Radyodiagnostik uzmanı): “Araştırma sonucunda da görüldüğü gibi bunda gerçek payı olduğu çok açık. Ancak CT’ler çok ciddi hayat kurtaran bir araç. Araştırmaya göre 29 bin kanser vakası varsayımı var ama tomografiler milyonlarca kişinin de hayatını kurtarmıştır. Yani karanlık yüzü var ama aydınlık bir yüzü de var. Gereksiz tomografi çekiminden kaçınılmalı. Türkiye’de gereksiz CT kullanımı olduğu varsayımı var. Ama madalyonun bir yüzü daha var. Hasta acile geliyor, ayak bileği burkulmuş. Doktor yumuşak doku teşhisi konuluyor. Ama eve gönderilen hastanın şikâyeti geçmiyor ve kırık olduğu ortaya çıkıyor ve doktor suçlanıyor. Ama radyasyonun potansiyelini göz önünde bulundurmalı.” kaynak